«Եթե պատերի ներսում գոռալը չի օգնում, պիտի դուրս գաս փողոց»

Ամերիկաբնակ լուսանկարիչ ԷԴՄՈՆԴ ՔԵՇԻՇՅԱՆԸ Հայաստանում էր 28 տարվա բացակայությունից հետո: «Հայ-արտ» մշակութային կենտրոնում բացվեց լուսանկարչի անհատական ցուցահանդեսը: Ներկայացված էր շուրջ հարյուր լուսանկար:

-Հայաստանյան արվեստասերները նոր-նոր են ճանաչում Էդմոնդ Քեշիշյան-արվեստագետին: Մի փոքր պատմեք Ձեր մասին:
-Ծնվել եմ Իրանում: 1971-ին ընտանիքս վերադարձել է հայրենիք: Երեք տարեկանից մեծացել եմ Հայաստանում: Ծառայել եմ խորհրդային բանակում` Սիբիրի Չեռնենկո քաղաքում: Միշտ էլ տեսակով արվեստագետ եմ եղել, բայց փոքր հասակում վախենում ես ասել այդ մասին ուրիշներին, որովհետև չեն հասկանա: Հիմա էլ կա այդ խնդիրը մեզ մոտ. գեղեցկությունը տեսնելը համարվում է փափկություն, թուլություն: Բայց մենք Հայկ Նահապետի սերունդն ենք: Հայկը ամենանրբազգացն է և ամենահզորը: Լուսանկարել սկսել եմ 2005-ից` ԱՄՆ-ում: Մինչ այդ երաժշտությամբ եմ զբաղվել:
-Ցուցահանդեսին ներկայացված լուսանկարները ե՞րբ և որտե՞ղ են արվել:
-Տարբեր տարիների աշխատանքներ են (2005-2014 թթ.): Լուսանկարել եմ Ամերիկայում, հիմնականում` Կալիֆոռնիայում:
-Լուսանկարները բնորոշո՞ւմ են հեղինակին: Ես տեսա բնություն, ամայի վայրեր:
-Երևի ինձ ավելի հարազատ են այն վայրերը, որտեղ մարդիկ չկան (բայց և կան, ես ինքս մարդ եմ): Բնության գրկում բոլոր զգայարաններս սրվում են, նույնանում եմ բնության հետ: Ես եմ, իմ աչքերը, իմ ականջները, և այդ ընթացքում ամեն ինչ գեղեցիկ է:
-Սարդերի հյուսած ցանցերն ինչո՞վ են գրավում Ձեզ: Ցուցահանդեսին ներկայացված աշխատանքներից մի քանիսում նման պատկերներ կային:

-Սարդոստայնը գեղեցիկ ծուղակ է: Ես էլ եմ մտածել` ինչո՞ւ եմ սիրում: Չգիտեմ: Տարին 5-6 օր անցկացնում եմ Խաղաղ օվկիանոսի ափից երկու մղոն դեպի վեր, Սանտա Լուսիա լեռներում գտնվող մենաստանում, որտեղից երևում է ոչ միայն հորիզոնը, այլև երկրագնդի կորությունը: Զուսպ, լուռ տարածք է: Արևածագին եմ աշխատում, երբ սարդոստայններն իրենց վրա են հավաքում ցողի փոքր կաթիլները: Այդ նկարները մտասևեռում են, նկարել եմ շատ մոտիկից, շունչս պահած, որ չդողան:
-Այսօր բոլորը նկարում են, տեխնիկան լայն հնարավորություն է ընձեռում: Լուսանկարչական արվեստում ի՞նչն է կարևոր:
-Կիրքը, ցանկությունը, ոգևորությունը: Կարծում եմ` ամենամեծ արվեստն ապրելու արվեստն է: Մնացած ամեն ինչը բխում է դրանից: Ինչ էլ անես` արվեստ է, եթե սիրով ես անում, կրքով, խնամքով, եթե դրա մեջ կա մի բան, որ անտեսանելի է: Հաճախ արվեստն ընկալում ես, երբ ծանոթանում ես արվեստագետին: Շատ բաներ, որ անհասկանալի էին, սկսում են բացահայտվել քեզ համար, ոչ թե ասում ես՝ լավն է, որովհետև աշխարհն է այդպես ասում:
-Ի՞նչ եք լուսանկարել Հայաստանում և որտե՞ղ եք ներկայացնելու այդ աշխատանքները:
-Երկու շաբաթով էի եկել, ժամանակը սուղ էր: Սամվել Սևադայի հետ շրջեցինք Լոռիում, Գյումրիում, եղանք նաև Կոտայքի շրջանում: Լոս Անջելեսում փոքր ցուցահանդես կկազմակերպեմ:
-Օտարերկրացիներին կհետաքրքրե՞ն Հայաստանը պատկերող լուսանկարները:
-Իհարկե, էկզոտիկ երկիր է իրենց համար:

-Հայաստանը պատկերող Ձեր լուսանկարների շարքը, կարծես, չի սահմանափակվում բնապատկերներով:
-Ես ամեն ինչ եմ նկարում` քաղաքային պատկերներ, աբստրակտ, դիմանկար, բայց ամենից առաջ ինձ գրավում են մեր երկրի բնությունը և այն հզոր էներգիան, որ ներկա է ամենուր:
-Ինքնանկա՞ր:
-Այո, երբեմն:
-Ձեր հաջորդ այցը հայրենիք, կարծում եմ, 28 տարի անց չի լինի:
-Ոչ, հաջորդ տարի նույնպես գալու եմ` ընտանիքիս հետ:
-Ձեր կինը հայուհի՞ է:
-Այո, նա էլ է գալու: Կուզեի երկար մնալ, երկար ապրել այս հրաշալի երկրում:
-Ի՞նչն էր փոխվել Հայաստանում Ձեր բացակայության ընթացքում:
-Փոփոխություններ տեսա Երևանում, բայց չզարմացա: Համացանցով հետևում եմ, տեսնում ամեն բան: Երևանյան աղմուկը, եռուզեռն ուրիշ են, բայց ցավալի է, որ կյանքը կենտրոնացել է մի տեղում: Երևանից դուրս ես գալիս, ոչինչ չկա:
-Մեր օրերում` ահաբեկչությունների, պատերազմների, այլևայլ խառնակությունների բովում առավել ուշագրավ են վավերագրական լուսանկարները: Ձեզ չի՞ գրավում լուսանկարչության այդ տեսակը:
-Միշտ էլ պատերազմ, խառնակություն, ահաբեկչություն եղել են, ուղղակի հիմա համացանց կա, ու որոշ մարդիկ համաշխարհային այս «սարդոստայնն» օգտագործում են կարծիք ձևավորելու, ազդեցություն ունենալու, վախեցնելու համար: Ես անիրազեկ չեմ աշխարհում կատարվող իրադարձություններին: Երբ ահաբեկչություն է լինում, ես այնտեղ եմ, ամեն սպանված երեխա իմ երեխան է: Բայց ես ունեմ իմ կյանքը: Եթե խաղաղ ապրեմ, նաև խաղաղության մասն եմ ու դա եմ պատկերում իմ աշխատանքներում:
-Հայ արվեստագետն Ամերիկայում ինչպե՞ս է զգում իրեն:
-Նոր սերունդը կարողանում է շուտ տեսնել, ընկալել նորությունները: Առաջխաղացման հնարավորությունները շատ են: Հայաստանից եկած արվեստագետների համար մի քիչ դժվար է: Չեմ ասում` վատ է: Հանգիստ ապրում են, բոհեմական կյանք ունեն, ներկայանում են, բայց բավարարվածություն չեն զգում: Դաշտն այնքան մեծ է, որ իրենց արածն ազդեցություն չունի այնտեղ:

-Իսկ եթե խոսենք պահանջարկի՞ մասին: Երբ արվեստասեր հասարակությունը գնում է լուսանկարչական ցուցահանդեսի, ի՞նչ է ուզում տեսնել:
-Չեն գնում լուսանկարչական ցուցահանդեսների, եթե խոսքը հայկական համայնքի մասին է: Կոնկրետ Գլենդելում չեմ տեսել լուսանկարչական ցուցահանդեսներ: Գուցե հին վարպետների գործերը հետաքրքրեն: Իսկ խոշոր հաշվով Ամերիկայում մեծ հետաքրքրություն կա, և այնքան լուսանկարիչներ կան, որ ամեն ինչն էլ պահանջված է:
-Գիտեմ, որ հետևում եք հայաստանյան անցուդարձին: Քաղաքացիական նախաձեռնությունները, ցույցերը չեն շրջանցում մեր երկիրը: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում նման շարժումներին:
-Գլենդելի մեր փողոցում լուսավորություն չկար, վթարներ շատ էին լինում: Դիմեցինք քաղաքապետարան, մեկ շաբաթում լուծվեց այդ խնդիրը: Այստեղ մինչև փողոց դուրս գալը լուծվում են հարցերը: Բայց եթե պատերի ներսում գոռալը չի օգնում, պիտի դուրս գաս փողոց:
-Հայաստանցի վնասազերծված ահաբեկիչների մասին լուրն է՞լ է հասել ձեզ:
-Մեկի համար ազատամարտիկ է, մյուսի համար՝ ահաբեկիչ, բայց քանի դեռ մանրամասներին ծանոթ չես, խոսելն ավելորդ է: Կարծում եմ` այդ ամենն արվում է կարծիքներ, հոսանքներ ձևավորելու համար ու հիմնականում վախի միջոցով: «Բաժանիր, որ տիրես» դիվային կարգն է գործում այսօր: ՈՒղղակի տեսնել է պետք: Երբ ես լուսանկարում էի մեր երկրի բնաշխարհը, այնքան ծայրահեղ գեղեցկություն և ուժ տեսա: Բնական է, որ մարդիկ էլ պիտի ծայրահեղ լինեն` ծայրահեղ լավ ու ծայրահեղ վատ: Մի տեսակ բոլորն ուզում են փոխել երկիրը, բայց երբ մարդը հասկանում է, որ չի կարող փոխել ոչինչ, դառնում է համակ ապստամբություն, որովհետև ազատ է: Նա այլևս չի ուզում փոխել ոչինչ ու աշխարհի վերափոխումն սկսում է ինքն իրենից:

Զրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ